Diabetische voeten

Een diabetische voet is een infectie, zweer en/of aantasting van dieper gelegen weefsels in de voet, die samenhangen met afwijkingen van het zenuwstelsel, neuropathieën en/of afwijkingen van de bloedvaten van de benen, angiopathieën, meestal bij patiënten met diabetes mellitus type 2.

Frequentie
In de jaren negentig kwam jaarlijks bij gemiddeld 2,1% van de patiënten uit tien gevolgde huisartspraktijken een voetzweer voor, bij 25% van hen was er sprake van recidief. Het gemiddeld aantal amputaties was 0,6% per jaar.

Oorzaken
De meeste voetzweren bij patiënten met diabetes mellitus type 2 zijn het gevolg van slecht zittende schoenen of voetafwijkingen die drukplekken veroorzaken.

1. Macroangiopathie, ontstaan door atherosclerose: vernauwing van de grote slagaderen (= arteriën) in de buik (aorta; arteria iliaca) en de benen (arteria femoralis; arteria poplitea ; arteria tibialis posterior; arteria dorsalis pedis). Men kan de beenarterieën voelen kloppen, of de flow met een doppler-apparaatje hoorbaar maken. Het nauwkeurigst is om met het apparaat en een bloeddrukmeter de bloeddruk aan de enkel en de arm te meten, eventueel na inspanning. Bij gezonde arteriën is de druk aan de enkel hoger dan aan de arm (Enkel-Arm index >1) en na inspanning hoger dan in rust. Vernauwing van de grote slagaders kan worden tegengegaan door voldoende beweging, bestrijden van hoge bloeddruk, cholesterol en overgewicht, remming van de bloedstolling en de bloedplaatjeswerking met bijvoorbeeld acetylsalicylzuur of carbasalaatcalcium.
2. Microangiopathie. Bij diabetes kunnen ook de kleinste vertakkingen van de bloedvaten van de voet beschadigd worden, hier speelt de hoge bloedsuiker een rol. Het zijn juist deze arteriolen, die de doorbloeding van de voet kunnen aanpassen aan de omstandigheden.
3. Wanneer zenuwvezels die de sensibiliteit, dat wil zeggen, het waarnemen van de temperatuur, de tast en warmte of koude, verzorgen, beschadigd worden als gevolg van hoge bloedsuikers spreken we van sensorische neuropathie. Door een verminderde sensibiliteit wordt bijvoorbeeld een knellende schoen of een steentje in een schoen niet opgemerkt, met weefselbeschadiging tot gevolg. Ter preventie wordt een jaarlijkse voetcontrole aangeraden. Bij de diabetescontrole zal men de sensibiliteit testen met een dun plastic draadje (het 10 gram Semmes-Weinstein-monofilament), waarmee men de voet steeds aanraakt en nagaat of de patiënt dit voelt.
4. Autonome neuropathie of de aantasting van het autonome zenuwstelsel verstoort de zweet- en talgproductie en beïnvloedt de doorbloeding van het weefsel ongunstig (doordat het bloed versneld doorstroomt naar de aderen; de voet voelt warm aan, is droog met kloven.
5. Als gevolg van deze zenuwbeschadiging treedt een verstoring van bot en gewrichten van de voeten op, de zogenaamde Charcot-voet. Een grote teen die zijdelings naar de ander tenen wijst (hallux valgus) of klauwstand van de tenen kunnen drukplekken veroorzaken.
6. Dikke randen eelt worden gauw de oorzaak van kloven.
7. Infectiegevaar. Diabetes beïnvloedt de kans op infectie nadelig.

Wat is een diabetische voet?
Deze tekst geeft je informatie over de diabetische voet. Het is goed je te realiseren dat voor je persoonlijk de situatie anders kan zijn dan beschreven.
Diabetes Mellitus (diabetes) is een ziektebeeld waarbij het evenwicht in de bloedsuikerspiegel verstoord is. Zowel bij diabetes die op jonge leeftijd ontdekt is, als bij ouderdomsdiabetes, produceert de alvleesklier onvoldoende insuline. Ook kan het zijn dat het lichaam onvoldoende gevoelig is voor insuline.
De behandeling van diabetes is er op gericht de bloedsuikerspiegel binnen bepaalde grenzen te reguleren door dieetvoorschriften, al dan niet in combinatie met tabletten of toediening van insuline. Behandeling is nodig om de verschijnselen (symptomen) van diabetes te voorkomen, maar ook om de ernst van de vaatafwijkingen die bij diabetes optreden te verminderen. Een goed geregelde diabetes is daarom van zeer groot belang.
Vaatafwijkingen
Diabetes geeft, afhankelijk van hoe lang het bestaat, bloedvatafwijkingen. De wanden van de slagaders worden als gevolg van de diabetes langzaam verdikt. Daarnaast versnelt diabetes het proces van aderverkalking (atherosclerose). Dit leidt tot vernauwing van de bloedvaten waardoor de doorbloeding van weefsels en organen wordt belemmerd. De mate waarin dit klachten geeft, is afhankelijk van de plaats in het lichaam waar de vernauwing bestaat. Het is dan ook onmogelijk om te voorspellen in welke mate en in welk tempo bij een patiët diabetische vaatafwijkingen zullen ontstaan. Door alert te zijn op bepaalde symptomen kunnen bepaalde complicaties echter beperkt of voorkomen worden.

Diabetische voetafwijkingen
Voetafwijkingen komen bij patiënten met diabetes vaak voor. Vooral patiënten die langer dan zes tot zeven jaar diabetes hebben, ontwikkelen vaak (40-50%) voetafwijkingen. Deze voetafwijkingen kunnen op den duur tot ernstige problemen leiden.
Omdat, als gevolg van de diabetes, het normale gevoel verminderd is, worden beschadigingen en wondjes aan de voeten (te) laat opgemerkt. Het ziet er aanvankelijk onschuldig uit, maar het kan leiden tot ernstige infecties. Als gevolg van de infectie raakt de bloedsuikerspiegel ontregeld. Als voetinfecties verwaarloosd worden of onvoldoende behandeld worden, kan dit op langere termijn zelfs tot amputatie leiden! Vroegtijdige intensieve wondbehandeling voorkomt onnodige complicaties! Vraag daarom bij twijfel over een wond aan je voet zonder uitstel advies aan je behandelend arts.
Ook andere symptomen vragen om deskundig onderzoek. Als je klachten hebt die kunnen wijzen op verslechtering van de bloedvoorziening in je been, doe je er goed aan deze klachten zo tijdig mogelijk met je arts te bespreken.
Voorbeelden van dergelijke klachten zijn:
nachtelijke pijn die verbetert door het been naar beneden te laten hangen;
wit of blauw worden van de tenen;
pijnklachten die wijzen op verslechterde doorbloeding bij inspanning (zogenaamde 'etalagebenen').
Je arts kan beoordelen in hoeverre het mogelijk is om bij dergelijke klachten complicaties te beperken of te voorkomen door bijvoorbeeld een vaatoperatie.

Oorzaken van voetwonden bij diabetische voet
De voornaamste oorzaken voor het ontstaan van voetwonden bij diabetes worden hieronder beschreven:
Slechte doorbloeding van de voet en tenen door de vaatvernauwing.
Het snel ontstaan van huidbeschadigingen, vanwege afwijkingen van de voetstand (platvoeten, spreidvoeten, hamertenen) die geleidelijk optreden door verlies van weefsel in de voet. Dit weefselverlies ontstaat enerzijds door een verminderde bloedvoorziening, anderzijds door een zenuwschade door de diabetes (autonome neuropathie).
Ook een verminderd gevoel (diabetische neuropathie) leidt tot huidbeschadigingen.
Huidbeschadigingen ontstaan voorts door extreme eeltvorming op plaatsen op de voet waar veel druk op staat, zoals de toppen van de tenen, bovenzijde van de teengewrichten, zijkanten van voet, binnenkant en buitenkant van de enkel en de hiel.

Algemene aanwijzingen voor het opnieuw verbinden van behandelde voetwonden.

Wanneer een voetwond is behandeld, is het belangrijk om thuis zorgvuldig met de behandeling van de wond door te gaan. Hieronder volgen enkele aanwijzingen.
Het is van groot belang dat de huid rond de wond intact blijft en niet verweekt.
Water op de wond is gezond. Als je arts het gebruik van water niet heeft afgeraden, kun je de wond dagelijks wassen met een ruime hoeveelheid lauw water uit de kraan. Droog de wond daarna met een schone doek zorgvuldig af.
Gebruik goede verbandmiddelen, die zonodig met behulp van zwachtels op hun plaats blijven zitten.
Als je tenen in het verband zitten, let er dan op dat de huid tussen de tenen niet gaat verweken, broeien of beschadigen. Het is daarom van belang dat je tenen onderling niet op elkaar duwen maar zo goed mogelijk van elkaar worden gehouden. Je kunt dit doen door opgerolde gaasjes tussen de tenen te doen.

Waar je speciaal op moet letten.

Ter voorkoming van beschadigingen van de huid:
Geen pleisters op de huid gebruiken (ook niet als deze van papier zijn gemaakt).
Ga niet zelf met scheermesjes, raspen of spelden eelt behandelen (geen 'badkamer'chirurgie).
Vermijd het gebruik van verzorgingsproducten als talkpoeder en spraydeodorant (deze zijn vaak erg agressief voor de huid).
Ter voorkoming van verweken van de huid:
Geen desinfecterende zalven of crèmes (als Bactroban, Betadine of Flammazine) op de wond aanbrengen.
Geen salicylzalf of likdoornpleisters gebruiken.
Bij overmatige eeltgroei gebruik geen produkten als Arnica, Uierzalf, Kamille.
Bij de verzorging van de wond gebruik geen "vette gazen" (als Jelonet, Unitulle, Sofratulle, Fucidine, Adaptic en Biogaze); gebruik ze alleen als je behandelend arts deze voorschrijft.
Gebruik geen soda-oplossing voor voetbadjes.