Lymfoedeem

Lymfoedeem betekent dat zich te veel lymfevocht op bepaalde plaatsen, bijvoorbeeld in het been, ophoopt. Het is een van de mogelijke vormen van oedeem. Het wordt lymfoedeem genoemd als de oorzaak in de lymfe gelegen is. Het is te beschouwen als een verstoord evenwicht tussen de productie en de afvoer van lymfe.
Bij lichamelijk onderzoek onderscheidt lymfoedeem zich van veneus oedeem doordat de laatste meestal pitting is: als je met de vingers op de gezwollen huid drukt, blijven er putjes achter. Bij lymfoedeem veert de huid terug, het voelt meer rubberachtig aan. Bij lymfoedeem is ook vaak de voorvoet gezwollen. Als het tussen de 2e en 3e teen niet mogelijk is om de huid van de voetrug vast te pakken, is het teken van Stemmer positief. Bij langdurig bestaand lymfoedeem kan de huid woekeringen gaan vertonen, met een bloemkool-achtig aspect.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen primair en secundair lymfoedeem.
Primair lymfoedeem is een aangeboren aandoening die weinig voorkomt. Doordat er minder lymfbanen aanwezig zijn ontstaat bij het ouder worden zwellingen. In ernstige gevallen vanaf de kindertijd, in minder ernstige gevallen vanaf een leeftijd van 18 tot 25 jaar.
Secundair lymfoedeem komt vaker voor en kan ontstaan door:
Vertraagde afvoer via de lymfe. Een voorbeeld hiervan is een lymfoedeem van de arm, dat kan ontstaan na het weghalen van lymfeklieren in de oksels bij een borstkanker. Een andere oorzaak is beschadiging van de lymfevaten door wondroos. De enorme zwelling van een been of het scrotum, wat in tropische gebieden voorkomt, is het gevolg van een beschadiging van de lymfevaten door een worminfectie (filariasis).
Verlaagde colloïd-osmotische druk. Dit kan voorkomen bij levercirrose
Als veneus oedeem lang blijft bestaan (maanden), kan het overgaan in lymfoedeem.

Naast bloedvaten kent het lichaam ook lymfevaten. Door de lymfevaten wordt eiwitrijk weefselvocht (lymfe) teruggevoerd naar het bloedvaatstelsel. Lymfoedeem is een abnormale ophoping van lymfevocht als gevolg van een verstoord evenwicht tussen productie en afvoer.

Hoe ontstaat lymfoedeem?
De verstoring kan diverse oorzaken hebben, waaronder een operatie en/of bestraling. Bij een operatie, waarbij de lymfklieren uit de oksel verwijderd moeten worden, treedt er een onvermijdbare beschadiging op van de lymfevaten. Daardoor is er kans op het ontstaan van lymfoedeem in de arm. Die kans wordt groter als de oksel na deze operatie ook nog bestraald moet worden. Lymfoedeem kan jaren na de operatie nog ontstaan, daarom blijft het van belang om aandacht te besteden aan het voorkomen ervan. Als lymfoedeem eenmaal ontstaat gaat het niet vanzelf weer weg en het kan zeer hinderlijk zijn.

Klachten bij lymfoedeem

De klachten die kunnen ontstaan bij lymfoedeem zijn: zwelling, een vermoeid en zwaar gevoel, pijn of tintelingen, beperkingen in de bewegingen en of beperkingen in het dagelijks functioneren, huidafwijkingen en infecties.

Het voorkomen van lymfoedeem
Om te voorkomen dat er lymfoedeem ontstaat is het goed om er voor te zorgen dat er niet teveel lymfvocht ontstaat in de arm en dat het lymfvocht goed blijft stromen in de arm. Door zware belasting, bij hoge temperaturen en bij infecties wordt er extra vocht aangemaakt. Probeer daarom de arm niet te zwaar te belasten en wees voorzichtig met warmte. Het is echter wel belangrijk om te blijven bewegen. Oefenen en zorgen voor een normale lichaamsbeweging is goed, mits je niets forceert. Het lymfvocht zal door de beweging van de spieren doorstromen in het lichaam en beter worden afgevoerd. Door infecties kunnen ook lymfbanen beschadigd worden. Het evenwicht tussen aan en afvoer kan daardoor alsnog verstoord raken.

Leefregels bij lymfoedeem

Als je ligt of zit, leg dan je arm en hand wat hoger.
Laat bij voorkeur geen bloeddruk meten aan de arm van de geopereerde zijde.
Laat bij voorkeur geen bloed afnemen aan de arm van de geopereerde zijde.
Laat bij voorkeur geen infuus aanleggen aan de arm van de geopereerde zijde.
Voorkom wondjes en infecties aan de arm en hand, ontsmet eventuele wondjes goed met een desinfecterend middel en doe er een pleistertje op.
Draag handschoenen bij ruwe karweitjes (tuinieren, vuil huishoudelijk werk e.d.)
Zorg voor goede hygiëne en goede verzorging van je huid.
Voorkom overbelasting van de arm door de activiteiten/ werkzaamheden rustig op te bouwen.
Zoek een evenwicht tussen rust en inspanning, maar probeer normaal te bewegen. Licht sporten is prima
Pas op met heet water, stoom, heet douchen, baden, sauna bezoek en langdurig zonnebaden
Gebruik geen kruiken, 'kersenpit', rode lamp of warme pakkingen op je arm of schouder
Span je bij warm weer niet overmatig in, las pauzes in en doe af en toe arm- en schouderoefeningen
Draag geen knellende kleding, sieraden of 'mouwophouders'
Wat te doen als je toch klachten krijgt?
Alle leefregels ten spijt kan er toch lymfoedeem ontstaan; ook al is het alleen maar bij inspanning. Waarom de een het wel krijgt en de ander niet, is niet duidelijk. Als je symptomen passend bij lymfoedeem bemerkt, kun je eerst proberen de arm rust te geven en hoger te leggen. Als de klachten de volgende dagen niet verminderen neem dan contact op met je huisarts, de arts waar je bij in behandeling bent of de oncologieverpleegkundige. Bij tekenen van een dreigende infectie moet je eerder contact met voornoemde deskundigen opnemen. Hoe eerder maatregelen getroffen worden hoe groter de kans is dat het lymfoedeem kan worden verholpen.

Hoe ontstaat lymfoedeem?

De verstoring kan diverse oorzaken hebben. Er wordt een onderscheid gemaakt in primair en secundair lymfoedeem.
Primair lymfoedeem
Soms kan lymfoedeem aangeboren zijn. Men spreekt dan van primair lymfoedeem. Vanaf de geboorte zijn er dan minder lymfbanen aanwezig waardoor in de loop van het leven zwelling kan ontstaan. Soms wordt het pas duidelijk na een ontsteking. Bij de milde vormen ontstaat het lymfoedeem tussen de 18-35 jaar. Bij uitgebreidere vormen kan dit ook van kinds af aan aanwezig zijn. Aangeboren lymfoedeem kan vaak tweezijdig zijn. Tevens kunnen ook elders in het lichaam te weinig lymfebanen zijn aangelegd, bijvoorbeeld in de armen. De meeste vormen van lymfoedeem zijn niet erfelijk, hoewel er wel vaak aanleg in een familie kan bestaan. Daardoor kunnen in sommige families meerdere mensen last hebben van zwelling die in het begin ontstaat tijdens momenten van een sterke belasting van het lymfsysteem zoals zwangerschappen, bij zware inspanning, tijdens de zomer of het ontstaan van overgewicht. In de eerste jaren wordt de zwelling vaak niet als zodanig herkend omdat deze dan nog wisselend aanwezig is. Pas later zal de zwellingpermanent aanwezig blijven.
Secundair lymfoedeem
Men spreekt van secundair lymfoedeem als het ontstaat als gevolg van een beschadiging van de lymfevaten. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren bij een operatie wegens kanker, waarbij de lymfklieren uit de lies of buik verwijderd moeten worden. Daarbij treedt dan een onvermijdbare beschadiging op van de lymfevaten. Daardoor is er een kans op het ontstaan van lymfoedeem in de benen. Die kans wordt groter als de geopereerde gebieden ook nog bestraald moeten worden. Lymfoedeem kan jaren na de operatie nog ontstaan, daarom blijft het van belang om aandacht te besteden aan het voorkomen ervan. Lymfoedeem in de benen kan ook veroorzaakt worden door beschadiging van de lymfevaten na trombose, langdurig bestaande spataderen of doorgemaakte infecties (erysipelas = wondroos). Als lymfoedeem eenmaal ontstaat gaat het niet vanzelf weer weg en het kan zeer hinderlijk zijn.

Klachten bij lymfoedeem van het been

De klachten die kunnen ontstaan bij lymfoedeem zijn: zwelling, een vermoeid en zwaar gevoel, pijn of tintelingen, beperkingen in de bewegingen en of beperkingen in het dagelijks functioneren, huidafwijkingen en infecties.
Hoe herken je lymfoedeem?
In de normale situatie is de huid over de tenen slank met kleine rimpeltjes. Omdat er slechts weinig tot geen vetweefsel zit, is de huid goed op te tillen. Een karakteristieke zwelling van de tenen vormt vaak een eerste verdenking op lymfoedeem. Als men met de vingers de huid tussen de 1e en 2e teen beet pakt, dan moet dit een dun plooitje opleveren. Dit heet de Proef van Stemmer. Aan de benen kan de zwelling langzaam ontstaan. Aanvankelijk is de zwelling vaak alleen 's avonds aanwezig of na forse inspanning. Ook kunnen de tenen iets opgezet zijn. Dit kan heel goed een eerste uiting van lymfoedeem zijn.

TCM Tuina en Acupunctuur behandeling is goed voor een oneffen huid met bijvoorbeeld cellulite of zadeltassen op de heupen of een slappe buik na een zwangerschap. Het beste resultaat wordt verkregen na een kuurbehandeling van minimaal 10 keer. In het begin zal de behandeling wat gevoelig zijn, maar het resultaat na de kuurbehandeling is dan ook buitengewoon.Met TCM wordt niet alleen de doorbloeding bevorderd, maar de huid wordt ook zichtbaar mooier, strakker en gladder. 

Verklevingen en afvalstoffen verdwijnen, de TCM massage heeft een ontslakkende werking, waardoor de huidomvang geringer wordt.